CO TO JEST TOPINAMBUR?
Topinambur, nazywany jest też
słonecznikiem bulwiastym (nazwa łacińska: Heliantus tuberosus). Jego nazwa pochodzi z języka francuskiego i łączona
jest z nazwą brazylijskiego plemienia Tupinamba. Roślina ta znana
była niegdyś w Polsce pod różnymi nazwami regionalnymi, takimi
jak: „bulba”, „bulwa”, „świni chleb”, „świni orzech”,
„świniak”, „gdula ziemna”. We Francji znany był jako
gruszka ziemna, a w Anglii jako jerozolimski karczoch (nazwy te
związane są ze smakiem tej rośliny).
Pierwotnie
słonecznik bulwiasty uprawiany był w Ameryce Północnej. Do Europy został
przywieziony przez francuskich kolonistów (prawdopodobnie przez
znanego w tym czasie kolonistę Samuela de Champlain) na początku
XVII wieku. Do Polski dotarł na początku XVIII wieku, lecz
szybko stracił na znaczeniu ze względu na rosnącą popularność
ziemniaków.
W późniejszym okresie topinambur uprawiano przede
wszystkim jako roślinę pastewną i karmiono nią zwierzęta
hodowlane. Jeszcze przed wojną był on popularny na Śląsku.
W trakcie II wojny światowej mieszkańcy zachodniej Europy
przypomnieli sobie o jego jadalności. Obecnie uważa się go raczej
za warzywo ekskluzywne, z tego względu nie jest on dostępny w
szerszej sprzedaży, jednak jego popularność w ostatnich latach
bardzo wzrosła.
WŁAŚCIWOŚCI TOPINAMBURA
- Duża zawartość potasu korzystnie wpływa na gospodarkę elektrolitową, wspiera koncentrację i pamięć oraz obniża ciśnienie krwi.
- Bogaty w inulinę (stanowi 75–80% zawartości węglowodanów), która jest bardzo cennym prebiotykiem, stanowiącym doskonałą pożywkę dla korzystnej flory bakteryjnej jelit, dzięki czemu wspomaga system immunologiczny. Inulina jest częściowo rozkładana do fruktozy, zalecanej w diecie dla diabetyków.
- Duża zawartość witamin C i B1 (dwa razy więcej niż ziemniak).
Bulwy topinambura,
surowe
Wartości odżywcze na 100 g produktu
Wartości odżywcze na 100 g produktu
na
podstawie USDA Nutrition Database
Składniki pokarmowe | Witaminy | Składniki mineralne | |||
---|---|---|---|---|---|
woda | 78,1 g | witamina A | 0,02 mg | magnez | 17 mg |
energia | 73 kcal | witamina B1 | 0,2 mg | fosfor | 78 mg |
błonnik | 1,6 g | witamina B2 | 0,06 mg | żelazo | 3,4 mg |
białko |
2
g
|
witamina B6 | 0,08 mg | sód | 4 mg |
tłuszcze | 0,01 g | witamina C | 4 mg | wapń | 14 mg |
węglowodany | 17,44 g | witamina PP | 1,3 mg | potas | 429 mg |
UPRAWA
Uprawa jest bardzo prosta,
roślina ta rośnie na mało wymagającej glebie. Roślina ta jest
odporna na suszę oraz mróz. Bulwy można zbierać od
jesieni do okresu mrozów. Można je również pozostawić w glebie
aż do wiosny (bez straty wartości odżywczych bulw). Zebrane bulwy powinno się trzymać do 5 miesięcy w chłodnym
pomieszczeniu i w wilgotnym piasku. W lodówce może on być
przechowywany ok. 2 tygodni.
ZASTOSOWANIE
Jadalną częścią są
bulwy w kolorach żółtym, białym, lekko czerwonawym lub
niebieskim.
Topinambur stosowany jest jako środek
dietetyczny, pomocny w cukrzycy ze względu na to, że inulina
podczas obróbki termicznej rozkłada się na fruktozę, dzięki
czemu jedzenie bulw nie podnosi indeksu glikemicznego. Już Indianie
poddawali tą roślinę fermentacji w kopcach, podczas której inulina
ulegała rozkładowi na przyswajalne dla człowieka cukry.
Inulina wspomaga również utrzymanie
właściwej mikroflory jelit, co przyczynia się do wzmocnienia
układu odpornościowego i uregulowania przemiany materii – może
być pomocny przy odchudzaniu (uwaga! Inulina może działać
przeczyszczająco).
Ze względu na zawartość potasu,
działa korzystnie na serce w przypadku niedoborów tego pierwiastka.
Niektóre źródła przypisują mu
działanie antynowotworowe, ale nie znajduje to swojego potwierdzenia
w badaniach.
SMAK TOPINAMBURA
Niektórzy opisują smak bulw jako
słodki, orzechowy, przypominający smak orzechów brazylijskich i
karczocha. Dla mnie to raczej smak prażonych łupinek słonecznika
(zresztą jest to pokrewna roślina), dość intensywny i dominujący
w potrawie, dlatego warto go zestawiać z warzywami raczej „mdłymi”.
SPOSOBY PRZYRZĄDZANIA
Topinambur można gotować, piec i
smażyć. Surowe bulwy ze względu na nietrawioną przez człowieka
inulinę mogą powodować silne wzdęcia.
Przed spożyciem bulwy należy
wyszorować, najlepiej gotować je ze skórką, bo pod nią jest
najwięcej wartościowych składników. Do gotowania (dość krótko,
bo się szybko rozgotowują!) zaleca się dodanie octu lub też
gotowanie w wodzie z mlekiem. Na południu Europy (Włochy, Francja)
z bulw przyrządzane są zupy. Można je wykorzystywać w ten sam
sposób co ziemniaki: piec w całości, smażyć, robić z nich
frytki, chipsy, sałatki, ze startych można zrobić placki. Surowe
plasterki topinambura można też dodać do herbaty. Taki napój
będzie miał właściwości rozgrzewająco-orzeźwiające.